Το ερευνητικό πρόγραμμα «Ο (ψηφιακός) Πολίτης-Μνήμη Σταύρου Κωνσταντακόπουλου είναι συνεργασία του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Επικοινωνίας και Οπτικοακουστικής Τεκμηρίωσης (ΕΠΕΟΤ), του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ). Ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2020 και στόχος του είναι η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πολυμεσικού ψηφιακού περιβάλλοντος για το περιοδικό Ο Πολίτης, που επηρέασε καθοριστικά την ελληνική πνευματική, πολιτιστική και πολιτική ζωή στον 20ό αιώνα. Το περιοδικό αυτό, στις διάφορες εκδοχές του (Πολίτης, 15νθήμερος Πολίτης, Λογοτεχνικός Πολίτης), και στο διάστημα 1976 – 2008, φιλοξένησε κείμενα αναφοράς που καλύπτουν τον ευρύτερο χώρο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών και της λογοτεχνίας.

Το έργο στηρίχτηκε στα ψηφιοποιημένα τεύχη του περιοδικού, σε μορφή σαρωμένων εγγράφων (pdf), ένα έργο που έχει  ήδη υλοποιηθεί από τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ). Πρόκειται για ένα σύνολο περίπου 29.000 σελίδων, που καλύπτει όλες τις περιόδους του περιοδικού.

Το ερευνητικό πρόγραμμα «Ο (ψηφιακός) Πολίτης είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Σταύρου Κωνσταντακόπουλου, πολιτικού επιστήμονα, που υπήρξε μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Ο Πολίτης.

Ο Σταύρος Κωνσταντακόπουλος (1958-2015) γεννήθηκε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης της Παντείου ΑΣΠΕ το 1981 και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Université de Paris II/ Panthéon-Assas. Ολοκλήρωσε τις διδακτορικές του σπουδές στο ίδιο πανεπιστήμιο και η διδακτορική του διατριβή έφερε τον τίτλο La classe dirigeante dans la tradition machiavélienne.

Δίδαξε επί σειρά ετών Κοινωνική και Πολιτική Θεωρία στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης (1992-2002) και από το 2003 στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Ήταν μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης και της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Ο Πολίτης, ενώ συμμετείχε στην επιστημονική επιτροπή της εξαμηνιαίας θεωρητικής επιθεώρησης Αξιολογικά.

Υπήρξε ταλαντούχος πανεπιστημιακός δάσκαλος με εντυπωσιακή ικανότητα μύησης των φοιτητών και φοιτητριών στην πανεπιστημιακή γνώση. Τα μαθήματά του αποτέλεσαν χώρο διεισδυτικής εμβάθυνσης στην Πολιτική Επιστήμη. Ήταν αφιερωμένος στους φοιτητές και τις φοιτήτριές του και τιμήθηκε με την ξεχωριστή αγάπη που έτρεφαν γι' αυτόν.

Παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του ενεργός πολίτης. Η αδιάλειπτη παρέμβασή του καθίσταται εμφανής μέσα από τον κριτικό σχολιασμό της επικαιρότητας και την  έντονη συνδικαλιστική δράση για την προάσπιση του δημόσιου πανεπιστημίου και γενικότερα για την επίτευξη μιας πιο δίκαιης κοινωνίας. Η θεωρητική του διαδρομή σε συνδυασμό με την καθημερινή του πρακτική αποτελούν υπόδειγμα της σύζευξης θεωρίας και πράξης, κάτι το οποίο ήταν πάντοτε το ζητούμενο για τον ίδιο.

Ανάμεσα στα έργα του είναι τα εξής:

• Ατομικισμός, επανάσταση και δημοκρατία: Για την πολιτική θεωρία του Τοκβίλ, Αθήνα: Σαββάλας, 2008.
• «Μια φιλελεύθερη ανάγνωση των γεγονότων του Μαΐου 1968», Σύγχρονα Θέματα, τόμ. 12, τχ. 38, 1989, σελ. 92-98. 
• «Ο ατομικισμός στη σκέψη του Alexis de Tocqueville», Αξιολογικά, τχ. 7, Νοέμβριος 1994, σελ. 137-155.
• «Charles Right Mills. Η αριστοκρατία της εξουσίας: Ηνωμένες Πολιτείες», Ο Πολίτης,  τχ. 127, 1994, σελ. 52-54.
• «Πανεπιστήμιο και Φαστ φουντ», Ο Πολίτης, 1995, τχ. 128, 1995, σελ. 6-7.
• «Μύθος και βία στη σκέψη του Ζωρζ Σορέλ», Λεβιάθαν, τχ. 16, 1996, σελ. 167-182.
• «Οι κλασικοί του ελιτισμού και ο σοσιαλισμός», στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Φιλοσοφική Σχολή, Δ΄ Πανελλήνιο Συνέδριο - «Προβλήματα σοσιαλισμού», Και τώρα τι; Το μέλλον της σοσιαλιστικής ιδέας στον 21ο αιώνα, Αθήνα: Εναλλακτικές Εκδόσεις, 1999, σελ. 276-281.
• «Πολιτική και μέθοδος: προβλήματα προσέγγισης της θεωρίας των κομμάτων του R. Michels», Αξιολογικά, τχ. 13, Απρίλιος 2000, σελ. 48-69.
• «Σχέσεις ατόμου και κοινωνίας: δύο ρεύματα σκέψης», στο: Νέστορος Ι., Πεσμαζόγλου Β. & Σαματάς Μ. (επιμ.), Σύγχρονα ρεύματα στις κοινωνικές επιστήμες, Αθήνα, Τυπωθήτω - Γ. Δαρδανός, 2000, σελ. 93-98.
• «Ελίτ οχλαγωγοί και όχλος στον Γκυστάβ Λε Μπον», Νέα Εστία, τόμ. 152, τχ. 1749, Οκτώβριος 2002, σελ. 397-412.
• «Κοινωνικοί χαρακτήρες και πολυ-αρχική θεωρία της εξουσίας στο έργο του Νταίηβιντ Ρήσμαν», Δοκιμές, τχ. 11-12, Άνοιξη 2003, σελ. 89-109.
• «Τσαρλς Ραϊτ Μιλς και Νταίηβιντ Ρήσμαν: δύο διαφορετικές προσεγγίσεις για την ταξική δομή στις ΗΠΑ», Ο Πολίτης, τχ. 119, Φεβρουάριος 2004, σελ. 38-42.
• «Εισαγωγή» στο: Αλέξις ντε Τοκβίλ, Μνημόνιο για τη φτώχεια, μτφ. Ε. Παπαδάκη, Αθήνα: Πόλις, 2005, σελ. 9-27.
• «Μια φιλελεύθερη ανάγνωση των γεγονότων του Μαΐου 1968», Σύγχρονα Θέματα, τχ. 98, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2007, σελ. 92-98.
• «Ατομικισμός και Νεωτερικότητα», στο: Σωκράτης Μ. Κονιόρδος (επιμ.), Κοινωνική σκέψη και Νεωτερικότητα, Αθήνα: Gutenberg, 2010, σελ. 37-58.
• «Το Κοινωνικό Κεφάλαιο στους Alexis de Tocqueville και Robert D. Putnam: Συνέχειες και Ασυνέχειες», στο: Σωκράτης Μ. Κονιόρδος (επιμ.), Κοινωνικό Κεφάλαιο: Εμπιστοσύνη & Κοινωνία των Πολιτών, Αθήνα: Παπαζήση, 2010, σελ. 29-43.
• «Ιδιότητα του πολίτη στην Αμερική και τη Γαλλία τον 19ο αιώνα: η οπτική του Τοκβίλ», στο: Γεράσιμος Κουζέλης & Δημήτρης Χριστόπουλος (επιμ.),  Ιδιότητα του πολίτη: πολιτικός λόγος, ιστορία και κανόνες σε συγκριτικές προοπτικές, Αθήνα: Πατάκης, 2012, σελ. 223-232.

Α. Δημιουργία της ψηφιακής πύλης του περιοδικού

Για την ψηφιακή πύλη του περιοδικού Ο Πολίτης δημιουργήθηκε μία βάση δεδομένων όπου, καταχωρούνται όλα τα τεύχη με βάση την ημερομηνία έκδοσης τους και τον αριθμό του τεύχους. Αναγράφεται επίσης και ο δημιουργός/ επιμελητής του εξωφύλλου.

Παράλληλα, στη βάση δεδομένων καταχωρούνται όλα τα άρθρα που έχουν δημοσιευτεί σε όλα τα τεύχη των εκδόσεων του Πολίτη (1976-1995 & 1998-2008) και του Δεκαπενθήμερου Πολίτη (1983-1986 & 1995-1998). Πρόκειται για 352 τεύχη, με μέσο όρο 50 σελίδες το καθένα που αποτελούνται από περίπου 15-30 άρθρα το καθένα. Συνεπώς, οι συνολικές καταχωρήσεις ξεπέρασαν τις 6.500.

Τα άρθρα συσχετίζονται με τα τεύχη στα οποίοι γράφτηκαν, καταχωρίζεται ο συντάκτης και οι σελίδες στις οποίες μπορεί κανείς να βρει το άρθρο. Τέλος, προστίθενται ετικέτες είτε με βάση τη θεματική τους (εργατικά, παιδεία, κλπ), είτε με βάση την αναγραφόμενη ενότητα του τεύχους (γυμνοί οφθαλμοί, Λογοτεχνικός Πολίτης, κλπ). 

Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε μια βάση δεδομένων που προσφέρει τη δυνατότητα στους επισκέπτες και τους ερευνητές να αναζητούν εύκολα, ανάμεσα σε χιλιάδες άρθρα, αυτά που τους αφορούν, ανάλογα με τα ερευνητικά τους ενδιαφέροντα, την περίοδο που τους αφορά, ή τους συντάκτες των οποίων τα κείμενα  αναζητούν. 

Β. Βάση προφορικών μαρτυριών

Η δεύτερη φάση του ερευνητικού προγράμματος αφιερώνεται στη συγκρότηση μια βάσης προφορικών μαρτυριών συντελεστών του περιοδικού από τις διαφορετικές εποχές έκδοσής του.
Ένα πρώτο χρονικό διάστημα αφιερώθηκε στον εντοπισμό κρίσιμων πολιτικών και κοινωνικών γεγονότων που συνδέονται με την πορεία του Πολίτη, καθώς και στη μελέτη βασικών θεματικών που προκύπτουν από την αρθρογραφία του περιοδικού.  Παράλληλα, μέσα από την προκαταρκτική έρευνα του διαστήματος αυτού διαμορφώθηκε ένα βασικό πλαίσιο ερωτημάτων, βάσει του οποίου θα μπορεί στη συνέχεια να διαμορφωθεί ένας ξεχωριστός Οδηγός για κάθε συνέντευξη. Κάθε προφορική μαρτυρία θα καλύπτεται με προκαταρκτική επαφή και τουλάχιστον δύο συνεντεύξεις. Με βάση την παραπάνω έρευνα, συντάχθηκε μια πρώτη λίστα υποψηφίων αφηγητών/-ριών, η οποία θα εμπλουτιστεί στη συνέχεια του ερευνητικού προγράμματος.

Γ. Μετατροπή αρχείων pdf σε ενεργό κείμενο

Μετατροπή του αρχικού σκαναρισμένου υλικού (pdf) των τευχών σε ενεργό κείμενο με τη χρήση λογισμικού οπτικής αναγνώρισης χαρακτήρων (OCR). Ο στόχος της μετατροπής αυτής είναι να δοθεί η δυνατότητα αναζήτησης, με λέξεις κλειδιά, σε όλο το κείμενο κάθε άρθρου, ώστε να διευκολυνθεί η πλέον σύνθετη έρευνα στο αρχείο των τευχών του Πολίτη.
Από τη μετατροπή των αρχικών κειμένων σε πολυτονικό, με τη χρήση λογισμικού OCR, θα προκύψουν κείμενα σε μονοτονικό. Επομένως θα απαιτηθεί η επιμέλεια και η διόρθωση των κειμένων αυτών.  Ο όγκος δουλειάς θα είναι σημαντικός γιατί θα πρέπει να διορθωθούν 29000 σελίδες. Για το σκοπό αυτό θα δημιουργηθεί μια πλατφόρμα τυπογραφικής διόρθωσης που θα στηριχθεί στην πρακτική του πληθοπορισμού (crowdsourcing), δηλαδή στην εθελοντική συμμετοχή στην τυπογραφική διόρθωση.

Επιστημονικός υπεύθυνος: Γιώργος Α. Παπακωνσταντίνου, Ομότιμος Καθηγητής, του τμήματος Αρχιτεκτόνων (ΤΑΜ) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (ΠΘ)

Αναπληρώτρια επιστημονική υπεύθυνος: Φοίβη Γιαννίση, Καθηγήτρια ΤΑΜ, ΠΘ

Οργάνωση και σχεδιασμός της έρευνας: Ιουλία Πεντάζου, ιστορικός, Επίκουρη καθηγήτρια Τμήματος Πολιτισμού και Δημιουργικών Μέσων και Βιομηχανιών, ΠΘ

Φιλολογική επιμέλεια & διαμόρφωση περιεχομένου ιστοτόπου: Αντώνης Αντωνιάδης, ιστορικός

Υπεύθυνος λήψης προφορικών μαρτυριών Αντώνης Αντωνίου, ιστορικός

Προγραμματισμός: Γιώργος Καλαούζης, μηχανικός Η/Υ, Ε.ΔΙ.Π., ΕΠΕΟΤ, ΤΑΜ, ΠΘ

Σχεδιασμός ιστοσελίδας: Αλέξης Ψυχούλης, εικαστικός, Καθηγητής, ΤΑΜ, ΠΘ

Γραμματειακή υποστήριξη: Ελένη Πισπίρη, Ε.Τ.Ε.Π., ΕΠΕΟΤ, ΤΑΜ, ΠΘ

Ιστοσελίδα ΕΠΕΟΤ: http://lecad.arch.uth.gr/el

Το έργο χρηματοδοτείται αποκλειστικά μέσω δωρεών. Θα θέλαμε να εκφράσουμε τις θερμές μας ευχαριστίες σε όσους στήριξαν το ερευνητικό πρόγραμμα Ο (ψηφιακός) Πολίτης - Μνήμη Σταύρου Κωνσταντακόπουλου

Οι καταθέσεις γίνονται σε λογαριασμό της Επιτροπής Ερευνών του πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Οι λεπτομέρειες για τη χρηματοδότηση παρουσιάζονται αναλυτικά στον σύνδεσμο.